Arama açıklaması: Karşilaştirmali dinler tarihi ders notları ve konu özeti,dinler tarihi, budizm nedir, caynizm nedir,sihizm nedir,hinduizm hakkında bilgi,zerdüştlük hakkında bilgi
KARŞILAŞTIRMALI DİNLER TARİHİ NOTLARI
HİNDUİZM
Hindular kendi inançlarını ‘ Sanata Dharma ‘ (ebedi düzen ) terimiyle ifade ederler.Çok tanrılı bir dindir, Mabetlerinde yüzlerce put bulunur.-Belli bir kurucusu ve inanç sistemi, yoktur, etnik ve kültüre dayalı bir dindir.Tarihsel gelişimi ; ‘ Klasik, Ortaçağ ve Modern Hinduizm ‘ olmak üzere üçe ayrılır. Orta çağda İslamiyetin, modern çağda da Hristiyanlığın etkisinde kalmıştır. Kast sistemi dini bir inançtır ve Rigveda ‘ya dayanan kastlar tanrı Brahma’nın insan şeklinde tasavvur edilen bedenin farklı yerlerinden yaratılmıştır. Kast değiştirme imkanı yoktur.Bir üst kastta dünyaya gelmek, bulunduğunuz kastın görevlerini yerine getirmeye bağlıdır. Tam olgunluğa ulaşamamış kimseler, öldükten sonra başka bir hayat yaşamaya başlarlar. Karma, Tenasüh, Reenkarnasyon döngüsü ‘ Samsara ‘ terimiyle ifade edilir. Karma dünya hayatındaki ilişkileri düzenleyen ahlaki prensiplerdir. Bu prensiplere göre dünyada yapılanlar kişinin kaderine tesir eder ve tekrar vücut bulmasında rol oynar.Ruhlar ölümsüz ve ebedidir.Kişi karma kanunu gereği, iyi veya kötü davranışlarına göre ilahi, beşeri, hayvani yada nebati vücutlar şeklinde tekrar hayat bulur.Hinduizm Kutsal kitapları Vedalardır bu kitapların dili Sanskritçedir.Ölülerini yakarak, Ganj Nehrine atarlar. Yakmalarındaki sebep ruhun ölümsüzlüğüne olan inançlarıdır.Müslümanların İndus Nehri etrafında oturanlara verdikleri ismin farsça ifadesi olan ‘Hindu’ tabiri tamamen coğrafi bir terimdir. Bazı kaynaklardan Hinduizme ‘Brahmanizim de denmiştir.Hinduizm, Hint Yarımadasıyla sınırlı bir din olması itibariyle etnik bir dindir.Hinduizm’in bilinen tarihi 35 asırdan daha uzun bir zaman dilimini kapsar.Hinduizm’de varlıkların oluşumunda saf maddeden saf ruha doğru bir süreçle ifade edilir.Hinduizm’de başlangıçta yalnız Brahman vardı, diğerleri onda sudur ederek varlık sahasına çıkmıştır.
BUDİZM
-Hindistan’daki Brahman şekilciliğine ve kast taassubuna karşı bir hareket olarak doğmuştur.Sembolleri tekerlektir.Kişi ancak Nirvana’ya ulaşarak tenasühten kurtulabilir.Istırabın kaynağı olan arzu ihtirasların giderilmesinde başvurulan ‘ sekiz dilimli yol ‘ Budizm temelini oluşturur. Sekiz madde, sila ( ahlak ), samadhi ( meditasyon ) ve panna ( hikmet ) prensiplerinin gelişmiş halidir.Budizm’de İman kararına “ tri-ranta ” ( üç cevher ) denir. “ Buda’ya sığınırım, dhammaya sığınırım ve sanghaya sığınırım “ şeklinde ifade edilir.Budizmin kitabı yoktur. Buda herkesin kendi kendine ışık tutmasını istemiştir. Kurmuş olduğu Sangha teşkilatı, onun düşüncelerini üstlenmiştir.
SİHİZM
- Hindistan ‘da ortaya çıkan İslam ve Hinduizm karışımı bir dindir.Sihizmin kurucusu Guru Nanak’tır.Hinduizm kültürünü tasfiye etmek, politeizmi(çok tanrıcılık) putçuluğu ve kast sistemini ortadan kaldırmayı hedeflemiştir. İslamın tek tanrı inancını kabul ederler.Allah vardır ve birdir.Fakat Allah ölümlü insan tarafından tam olarak idrak edilemez.Allah ,valığının fark edilmesi için insana akıl ve anlayabilme yeteneği vermiştir.Sihler tanrıya “Nam”,”Rama” ve “Allah” derler. İslam mutasavvıflarının etkisinde kalmışlardır. Hint felsefesinden gelen Nirvana, Tenasüh, fikirlerine benimserler. Avatara ( tanrının bedenleşmiş görüntüsü )’ya inanmazlar.Guru’ların rehberliğine inanırlar, ibadetleri zikirde ibarettir.Onlara göre Guru Nanak’ın ruhu onun teyin ettiği Guru’dan başlayarak, diğer Gurulara geçer. Bu silsile onuncu Guru Gobind Singh’in ölümüyle son bulmuştur.Sihler, içki, sigara içmezler, İslami usulle kesilen eti yemezler özellikle askeri alanda güçlüdürler.
CAYNİZM
- Buda ile aynı dönemde yaşamış olan Cina(Mahavire)’ya dayanır. Buduizme yakındırlar fakat züht hayatını daha çok önem verirler.Evrenin bir yaratıcısı olduğunu kabul etmemekle birlikte,tanrıların varlığını benimserler. Ahimsa ( aşırı züht ) ‘ ü prensip olarak alırlar. Her türlü canlıyı öldürmeyi yasak görür, bu nedenle ziraatla uğraşmazlar. Vejeteryandırlar(et yemezler) İyi bir caynist havayı ve suyu süzmek zorundadır, bu yüzden ağızlarına bez takarlar. Küçük bir canlıyı öldürmemek için yürürken önlerine süpürürler.Bakterileri öldürmemek için antibiyotik,deterjan vb. antibakteriyelleri kullanmazlar.Önceleri tamamen çıplak dolaşırlarken ( havanın elbise olduğuna inanırlar ) sonraları Müslümanların etkisiyle vücutlarının belli yerlerine örten elbiseler giymeye başlamışlardır. Misyonerlik yoktur.
STUPA: Buda’nın yakılan cesedinin kalıntılarının saklandığı yapıt.
KAST: Hinduizm’de değişmeyen sınıflara denir. TENASÜH: Ruhun farklı bir bedene geçmesidir.
REENKARNASYON: Öldükten sonra farklı bir bedende ( bitki, insan, hayvan vb.) dünyaya gelmektir.
ENKARNASYON: Tanrının insan bedenine girmesidir.
NİRVANA: Doğum – ölüm girdabından kurtulma. Aydınlanma
OM: Hinduizm’in simgesidir. Bizdeki besmeleye benzer.
YOGA: İnsanın beden, zihin ve manevi gücünü bir araya getirme egzersizdir.
MEDİTASYON: Zihni olumsuz düşüncelerden arındırma ve rahatlatma yöntemidir.
TABU: Yasaklar demektir. İslamiyet‘teki harama benzer.
TOTEM: İlkel kabilelerde kutsal kabul edilen hayvan, bitki veya cansız varlıklara verilen isimdir ( Put ).
FETİŞ:Manaya sahip olduğuna inanılan ve taşıyanlara güç verdiği kabul edilen,değişik taşlar,zincieler,muskalar,maskotlar,ve kaba tasvirlere denir.
ŞAMAN: İlkel kabilelerde dini ayinleri yöneten büyü yapan gelecekten haber veren din adamlarıdır.
BÜYÜ: Tabiat üstü güçlerle bağlantıya geçerek bir amaca ulaşma yöntemidir.
EFSANE (MİT- MİTOS) : Tanrı kahraman ve kainatın oluşumuyla ilgili hikayelerdir.Dilimize yunanca “Mitos” kelimesinden geçmiştir.
Paganizm:İlkel kabile dini,putperestlik.
HİNT DİNLERİ: Hinduizm, Budizm, Caynizm, Sihizm’dir.
ÇİN VE JAPON DİNLERİ; Konfüçyanizm, Taoizm, Şintoizm.
Konfüçyanizmin Kurucusu Çin’in büyük filozoflarından olan Konfüçyüs’tür.
Taoizmin Kurucusu Lao – Tzu’dur. Tao Te King ( Hikmete Götüren Kitap ) Taoizm’in kitabıdır. Taoizm’de ölüm ve ölüm sonrasından bahsedilmesine rağmen, cennet ve cehennem kavramı konusunda pek açıklık yoktur.
ŞİNTOİZM: Şinto ‘ tanrıların yolu ‘ demektir. Japon’ca da ‘ Komi No Miçi ‘ şeklinde ifade edilen Şinto terimi Japonların eski dini inançlarını Budizm’den ayırmak için kullanılmıştır. Şintoizm diğer dinlere tepki göstermeyen bir dindir. Şintoizm de tabiat güçlerine ve ruhlara yakınma vardır. Bu inanca göre her şeyde bir ruh bulunur. Güneş tanrısının neslinden geldiğine inanılan imparatorlarda tanrı olarak kabul edilir. Şintoistlerin kutsal kabul ettikleri Kojiki ve Nİhongi denilen kitapları vardır. Şintoist olan kişi aynı zamanda başka dinlere de mensup olabilir. Bununla birlikte asıl olan Japon olmaktır. Japon dilinde din milliyet beş anlamda kullanılmaktadır.
ZERDÜŞTLÜK: Zerdüş’lerin kutsal metinleri Gathalar (Avesta)dır. Zerdüşt eski İran’a tevhit inancını getirmiştir. Zerdüştlerin tanrısı Ahura Mazdah’dır. Feriştehler melekleri; Angra Mainyu ( Ehrimen ) şeytani ifade eder. Ahura Mazdah, önce manevi bir nur olarak kabul edilirken Zerdüşt’ten sonra bu manevi nur, ateş olarak düşünülmüş ve böylece ateş kültü olan Mecusilik gelişmiştir.İyi olan şeyleri Ahura Mazdah,kötü olan şeyleriyse Ehrimen yaratmıştır. Bu ikili tanrı anlaşına dualizm(seneviye)denir.Mazdeizm ve Mecusilik (ateşe tapan ) , Zerdüştlük’ün diğer adıdır.
MANA: Gizli bir gücü, saklı bir enerji kaynağını ifade etmek için kullanılan bir kelimedir.
HENOTEİZM: Bir çok tanrının varlığını kabullenmekle birlikte bunlardan birine tapınmayı ifade eder. Türklerde
“ Tanrı“ kelimesi, eskiden hem “ gök “ hem de “ ilah “ anlamında kullanılıyordu. Farklı bölgelerde, tanrı için Ülgen, Kuday, Tanara, Tura, İdi, Çalap ve Bayat gibi terimlerde kullanılmıştır. Eski Türk inançlarında “ dağ kültü “, Gök Tanrı anlayışıyla ilgilidir.
KAM(Baksı,Şaman): Eski Türklerde dini ayin ve kurban merasimlerini yöneten ve ruhlarla insanlar arasında aracılık yapan din adamlarına denir.
ERLİK: Altay Türklerine göre yer altı dünyasının hakimi olan kötü ruha denir.
Musa bin Meymun, İslamiyet ve Hristiyanlar’a karşı Yahudiliği savunmak için, islamiyetteki “amentü “ ye benzeyen on üç maddelik iman esası belirlemiştir.
Yahudiliğe göre tanrı hiçbir yaratılışa benzemediği için asla resmi ve heykeli yapılamaz. Onun adı gereksiz olarak zikredilemez. İbadet yalnızca ona yapılır. Tanrının Elohim ve Yahve şeklinde iki tane ismi vardır. Elohim onun gazap tarafını, Yahve rahmet tarafını ifade eder. Yahudiler Tanrının isimlerini söylemekten çekinirler. Bu yüzden ona “ Haşem ve Adonay “ diye seslenirler. Yahudilere göre Tanrı Yahve ( Yahova ) Yahudiler diğer insanlardan üstün yaratmıştır. Yahudilikte yer yer antropomofist (insan görünümlü) tanrı tasvirleri görülmektedir. Yahudilikte tanrı için kutsal kitaplarında, dinlenme, bahçede gezinme, pişman olma, görünme gibi ifadeler kullanılır. Yahudiliğin yaratıcısı milli bir özelliğe sahiptir. Diğer insanlara karşı Yahudileri her zaman korur. Oysa İslam’a göre Allah, herkesin ilahı olup kulları arasında ırka dayalı bir ayrım yapmaz.
Deizm: Evrenin yüce bir tanrı tarafından yaratıldığına inanıp tanrının dünya işlerine karışmadığını kabul etmektir.
Deistlere göre tanrının Peygamber ya da kutsal kitap göndermesine gerek yoktur. Çünkü insanlara akıl vermiştir.
Panteizm: Tabiattaki her şeyin içinde tanrı bulunmaktadır. Tabiat dışında tanrı bulunmamaktadır.
Hinduizm çok tanrılı bir din olarak tanınmıştır. Tanrılığın en üst tabakasını, yaratıcı tanrı Brahma, kurucu tanrı Vişnu ve cezalandırıcı tanrı Şiva oluşturmamaktadır.
Monoteizm: Tek tanrının varlığına inanmaktır.
Şintoistlerin en büyük tanrısı Amaterasu (güneş tanrıçası)’ dur. İmparatorun soyunun ondan geldiğine inanılır.Şintoizm politeizmin(çok tanrıcılık) ve de animizmin(varlıkları kutsama)hakim olduğu dinlerdendir.Tnrı ve ruh gibi kelimeler “Kami” kelimesiyle ifade edilir.
Teslis(Trinite,Üçleme): Hristiyanlıkta baba,oğul ve kutsal ruhtan oluşan tanrı anlayışı.Hristiyanlar bunu üç kişilikte tek bir tanrı olarak ifade ederler.
Konfüçyüs,metafizik(fizik ötesi,gaybi,ilahiyata dair)konularla pek ilgilenmemiştir.Onun asıl amacı erdemli bir toplum meydana getirmekti.
Lao-Tzu’un düşüncesinin temeli, mistik bir panteizmdir(herşey tanrının yansımasıdır)
Eski Türk boyları çeşitli dinleri benimsemişlerdir.Uygurlar Mani dinini,Hazar kıyısında bulunan Hunlar Museviliği,Bulgarların bir kısmı ise Hristiyanlığı benimsemişlerdir.Türk tarihinde ”Yüce Tanrı” fikri her zaman olmuştur.Hinduizm,Şintoizm ve ilkel kabile dinlerinin din kurucusu bilinmemektedir.
Hristiyanlık,İslamiyet,Yahudilik dışında Zerdüştlükte de peygamber inanışı vardır.Zerdüşt’ün peygamber olduğuna inanılır.
Yorum Gönder