Bitki ve hayvan türlerinin geçmişte ve günümüzdeki dağılışını inceleyen bilim dalına biyocoğrafya denir. Biyocoğrafya canlıların yeryüzündeki dağılışını, bu dağılışın hangi faktörler tarafından sınırlandırıldığını araştırır. Dünyanın kendisi ve üzerindeki canlılar sürekli bir değişim içerisindedir. Canlıların günümüzdeki dağılımları binlerce yıl önceki çevresel koşulların bir sonucudur. Kıtaların kayması, çöller veya dağ sıraları gibi engeller yeryüzünün belli başlı bölgelerinde birbirinden belirgin olarak farklı olan flora ve faunaların oluşmasına katkı yapmıştır.
Canlıların coğrafik dağılımını etkileyen faktörler; türün dağılımı, davranış ve habitat seçimi, biyotik faktörler ve abiyotik faktörlerdir.
1. Türün Dağılımı Bir popülasyonu oluşturan bireylerin bulundukları alandan başka alanlara yayılmasına türün dağılımı denir. Türler, yeni alanlara dağılabilme yetenekleri sayesinde ortam koşullarındaki şiddetli değişimler karşısında yok olmadan varlıklarını sürdürebilme imkanına sahip olurlar. Bitki ve hayvan türlerinin dağılımına; güneş ışığı, sıcaklık, toprak, su, mineral maddeler ve biyolojik çevrenin özellikleri etki eder. Örneğin aslanın ana vatanı Afrika Kıtası olmakla birlikte, Asya kıtasında da aslanlar yaşar. Çünkü Afrika ve Asya kıtalarının belirli bögelerinde aslanların yaşamlarını devam ettirebilmeleri için uygun çevresel koşullar vardır. Herhangi bir canlı türü yeni bir coğrafik alana yerleştiği zaman eğer ortam koşullan uygunsa bu alana hızla yayılabilir. Örneğin istilacı türler uygun ortamlara sahip alanlara hızla yayılır ve hatta bu alandaki yerli türlerin zarar görmesine neden olurlar. Ancak yeni bir ortama alınan canlılar her zaman yayılış gösteremez. Eğer bir canlı yeni ortama ekolojik uygunluk göstermiyorsa ya da yeni alana uyum sağlayabilecek fizyolojik potansiyele sahip değilse bu ortamda varlığını uzun süre devam ettiremez.
2. Davranış ve Habitat Seçimi Canlı türleri kendilerine en uygun özelliklere sahip habitatlar-da dağılış gösterirler. Türün yayılışı, popülasyonu oluşturan bireylerin habitatlarını seçmek için sergiledikleri davranışlarla sınırlandırılabilir. Bazen habitatlar türün o bölgeye yerleşmesi için uygun olsa bile tür o bölgeye yerleşmek istemeyebilir. Ortam şartlarının değişmesi, besin kaynaklarının azalması, salgın hastalıkların artması durumunda canlılar değişen ortam koşullarına uyum sağlarlar veya başka bölgelere göç ederler. Koşullara uyum sağlayamayan veya göç edemeyen canlılar yaşamlarını sürdüremezler. Bu durumda canlı türlerinin nesli azalır veya yok olabilir.
3. Biyotik Faktörler Bir ortamdaki mikroorganizmalar, mantarlar, bitkiler ve hayvanlar biyotik faktörleri oluşturur. Canlıların yeni ortamlara ya-yılabilmesinde ortamın biyotik faktörleri önemlidir. Örneğin bir bitki türünün getirildiği yeni bir ortamda tozlaşmasında görevli canlı türleri yeteri kadar bulunmayabilir. Bu durumda ortamdaki biyotik faktörler bitki türünün üremesi için elverişli olmadığından türün neslinin devam etmesi mümkün olmaz.
4. Abiyotik Faktörler Canlıların coğrafik olarak dağılışlarında abiyotik faktörler de etkilidir. Çünkü canlılar belirli çevresel koşullara sahip ortamlarda nesillerini devam ettirebilirler. Sıcaklık, su, güneş ışığı, rüzgar, kayalar ve toprak gibi çevresel faktörler abiyotik faktörleri oluşturur.
Yorum Gönder