CÜMLENİN ÖĞELERİ
Bir duygu, düşünce veya durumu tam olarak anlatan sözcük ya da söz öbeklerine cümle denir. Yargı bildirmek cümle olmanın en önemli koşuludur. Şahıs bildirmek, cümle olmak için her zaman gerekli değildir. Cümlede bulunabilecek öğeler, yüklem, özne, nesne ve tümleçlerdir. Bunların özelliklerinin neler olduğunu şimdi ayrı ayrı görelim. 1- YÜKLEM
Cümlede işi, hareketi, yargıyı, bildiren unsura denir. Yüklem genlikle cümlenin sonunda bulunur; ancak günlük konuşmalarda, atasözlerinde ve şiirde yüklemin yeri değişebilir. Yüklemi sonda bulunan cümlelere “kurallı cümle” denir. Yüklemi sonda bulunmayan cümlelere ise “devrik cümle” denir.
Örnekler:
Ali okula geldi. (geldi yüklem)(K.C.) - Dersime çalıştım. (çalıştım yüklem)(K.C.)
Annem yemek yaptı. (yaptı yüklem) (K.C.) - Kitap okudum. (okudum yüklem) (K.C.)
Görmedim Ömer Amcayı.(görmedim yüklem) (D.C.) - Değme tenime benim. (değme yüklem)(D.C.)
2- ÖZNE
Yüklemin bildirdiği işi, hareketi yapan veya yargının gerçekleşmesine araç olan unsura denir. Özneyi bulmak için yükleme “kim, ne” soruları sorulur.
Örnekler:
Ahmet geldi. (Kim? Ahmet = Özne)
Babam, ayakkabı aldı. (Kim? Babam = Özne)
Öğrenciler yerlerine oturdular. (Kim? Öğrenciler = Özne)
Kitap yere düştü. (Ne? Kitap = Özne)
Manzara ne kadar da güzel. (Ne? Manzara = Özne)
3- ZARF TÜMLECİ
Yer yön sebep miktar durum ve zaman bildirerek yüklemi açıklayan unsurdur. Zarf tümlecini bulmak için yükleme, “nasıl, niçin, neden, ne kadar, ne zaman, kim tarafından ne tarafından” soruları sorulur.
Örnekler:
Kırgın kırgın yüzüme bakma öğretmenim.(Nasıl?)
Karanlık bir gecede onu gördüm. (Ne zaman?)
Sıcaktan tüm ekinler yanmıştı. (Niçin ?)
4- DOLAYLI TÜMLEÇ
Yönelme, bulunma ve çıkma bildirerek cümlenin anlamını tamamlayan unsura denir. Dolaylı tümleci bulmak için yükleme,“kime, kimde, kimden, nereye, nerede, nereden, neyden” sorusu sorulur.
Örnekler:
Banu cebine kalemlerini koydu. (Nereye koydu?)
Elçiler saraya yeni giriyordu. (Nereye giriyordu?)
Taştan su çıkarıyordu. (Neyden çıkarıyordu?)
O, iki gün önce buradan ayrıldı. (Neyden ayrıldı?)
Şu elmadan üç kilo verir misin? (Neyden verir misin?)
Yorum Gönder