Atebetü'l Hakayık'ın edebiyat ve kültür tarihimizdeki yeri ve değerini aşağıya yazınız.
Atabetül-Hakayık 12. asrın ilk yansında, Edip Ahmet Yükneki tarafından yazılmış manzum bir ahlak kitabıdır.
Edip Ahmet, 11. asır sonlarıyla 12. asrın ilk yarısında yaşamış; Arapçayı, Farsçayı öğrenmiş; tefsir, hadis gibi İslâmî ilimleri tahsil etmiş; takva sahibi, âlim bir Türk şairidir. Gözleri görmeyen bu Karahanlı devri Türk şairi hakkında kaynaklarda fazla bilgi yoktur.
Atabetül-Hakayık, tıpkı Kutadgu Bilig gibi aruzun "feûlün feûlün feûlün feûl" kalıbıyla yazılmıştır. Eserin başında yer alan Tanrı’nın, peygamberin, dört sahabenin, emîr-i âzam Muhammed Dâd İspehsâlâr Beg'in medhi ve kitabın yazılışı hakkındaki kısımlar beyitler halindedir (80 beyit) ve gazel tarzında kafiyelenmiştir. Asıl eser dörtlükler halindedir ve her dörtlük mânilerde olduğu gibi "a a x a" şeklinde kafiyelenmiştir. Her ikisi de Karahanlı devrine ait olan Atabetü’l-Hakayık ile Kutadgu Bilig'i birbirinden ayıran en önemli özellik budur. Kutadgu Bilig'in beyitler halinde ve mesnevî tarzında yazılmasına mukabil Atabetü’l-Hakayık dörtlükler halinde ve mânilerin kafiye düzeninde yazılmıştır. Ancak Kutadgu Bilig'de aralarda zikredilen dörtlüklerin hem vezince, hem de kafiye düzeni bakımından Atabetü’l-Hakayık ile ayniyet göstermesi ilgi çekicidir. Aynı devrin eseri olan Divânü Lûgati't-Türk'teki dörtlükler ise hem hece vezni ile yazıldıkları için, hem de koşma tarzında kafiyelendirildikleri için farklılık gösterirler.
Vezin ve kafiye bakımından Atabetü’l-Hakayık da çok sağlam değildir. İmâleler boldur. Tam ve yarım kafiyeler yanında bazan yakın seslerin de kafiye olarak kullanıldığı, hatta bazan redifle yetinildiği görülür. Mısra başı kafiyesinin izleri Atabet ül-Hakayık'da Kutadgu Bilig'den daha güçlü olarak devam eder. Birçok mısralar arka arkaya aynı seslerle başlamakta, bilgi ile ilgili dörtlüklerin çoğunun başında hep b sesi bulunmaktadır.
Atabetü’l-Hakayık, bir ahlâk ve öğüt kitabı olduğu için tamamen hikmet üslûbu ile yazılmıştır.Kutadgu Bilig'deki üslûp çeşitliliği onda görülmez. İki eserin mahiyetçe birbirinden farklı olduğunu unutarak birini diğerinden üstün saymak doğru değildir. Kutadgu Bilig'in öğüt veren kısılarıylaAtabetü’l-Hakayık edâ ve üslûp bakımından birbirine çok benzemektedir ve biri diğerinden aşağı değildir.
Yorum Gönder